Geriatri Nedir?
Geriatri, yaşlılık bilimi olarak tanımlanabilir ve bu alanda yapılan çalışmalar, yaşlı bireylerin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürdürebilmeleri için büyük önem taşır.
Akademik Geriatri Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin’in değerli katkılarıyla,Yaşlı sağlığı ile uğraşan geriatri nedir, geriatrik sendromlar nelerdir, geriatrik kliniğe kimler başvurabilir ve 65 yaş ve üzeri kişilerin düzenli olarak olmaları gereken aşılar gibi konuları ele alacağız.
Geriatri, özellikle 65 yaş ve üzerindeki bireylerin sağlık sorunlarını, yaşam kalitelerini ve bu dönemde ortaya çıkabilecek özel ihtiyaçları kapsamlı bir şekilde inceleyen bir tıp dalıdır. Geriatrik sendromlar, yaşlı bireylerde görülen ve genellikle birden fazla sağlık sorununun bir arada olduğu durumları ifade eder. Bu sendromlar arasında düşmeler, inkontinans ve bellek sorunları gibi konular yer alır. Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin: ‘Her unutkanlık neyse ki hastalık değildir. Unutmak yeni bilgileri edinmek için gerekli fizyolojik bir süreçtir. Fakat unutkanlık sebebiyle kişinin fonksiyonelliği etkilenmeye başladıysa burada fonksiyonellikten kastettiğimiz şey günlük yaşamını etkilemeye başladıysa, randevularını karıştırmaya başladıysa, ilaç alımını aksatıyorsa, yeni bilgi edinemiyorsa veya kişi yavaş yavaş gündemi takip etmede zorluk yaşıyorsa işte o zaman unutkanlık muhakkak tetkik edilmelidir.’ diyerek kontrollerin ve muayenelerin önemini vurgulamaktadır.
Peki Geriatri Polikliniğine Kimler Başvurabilir?
Geriatri bölümü, özellikle 65 yaş ve üstü bireylerin sağlık sorunlarına odaklanan ve bu yaş grubuna özgü tedavi yaklaşımları sunan önemli bir tıp dalıdır. Geriatri polikliniğinde Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen bir geriatrik yaş tanımı bulunmaktadır. Bu tanım, 65 yaş ve üstü bireyleri kapsamaktadır ve geriatri bölümü bu yaş grubuna özel tedavi ve bakım hizmetleri sunmaktadır.
Hastalar geriatri polikliniğine geldiğinde, ilk olarak şikayetlerini, sağlık hikayelerini anlatırlar ve fiziki muayeneden geçerler. Bu süreç, geriatri bölümünün uzman hekimleri tarafından yürütülür ve hastaların ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir tedavi planı hazırlanır. Bu tedavi planı, kapsamlı bir geriatrik değerlendirme süreci sonrasında yapılmaktadır ve hastanın fiziksel, zihinsel, fonksiyonel ve sosyal durumunu kapsamlı bir şekilde ele alır.
Geriatri bölümüne başvuran hastalar, genellikle yaşlılık döneminde karşılaştıkları kronik hastalıklar, hareket kısıtlılığı, bellek sorunları gibi geriatrik sendromlar nedeniyle yardım arayışında bulunurlar. Bu tedavi süreci, yaşlı bireylerin yaşam kalitelerini artırmayı ve onların daha bağımsız bir yaşam sürdürebilmelerini hedefler. Dolayısıyla, 65 yaş ve üstü her birey, yaşadığı sağlık sorunları ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla geriatri bölümüne başvurabilir. Bu süreçte, hasta ve hasta yakınlarına detaylı bilgi verilir ve onların tedavi sürecine aktif katılımları teşvik edilir.
Geriatrik Sendromlar ve İdrar Kaçırma Problemi
Egzersiz ve fiziksel aktivitenin faydaları, yalnızca kilo kaybı ve kas kütlesi artışı ile sınırlı değildir.
Geriatrik sendromlar, yaşlı bireylerde sıkça karşılaşılan ve yaşam kalitesini etkileyen bir dizi sağlık sorununu kapsar. Bu sendromlar arasında kırılganlık, beslenme problemleri, unutkanlık, depresyon, çoklu ilaç kullanımı, düşme, idrar ve veya dışkı kaçırma, ağrı, uykusuzluk gibi durumlar bulunmaktadır. Özellikle idrar kaçırma, yaşlılıkta göz ardı edilmemesi gereken önemli bir sorundur. Akademik Geriatri Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin’e göre, idrar kaçırma sadece basit bir sorun olarak görülmemeli, altında yatabilecek ciddi hastalıkların habercisi olabileceği unutulmamalıdır.
İdrar kaçırma, çeşitli sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Bunlar arasında idrar yolu enfeksiyonları, bazı ilaçların yan etkileri, kontrolsüz endokrin hastalıklar yer alır. Özellikle kontrolsüz bir şeker hastalığı (diyabet), uzun süreli kabızlık veya nörolojik hastalıklar, idrar kaçırmayı tetikleyebilir. Alzheimer ve yaşlı hastalıkları da idrar kaçırmanın sık görüldüğü durumlardan biridir.
Uzmanlar, idrar kaçırmanın parkinson, inme ve sinir iletim hastalıkları gibi nörolojik rahatsızlıkların veya ürolojik sorunların, örneğin benign prostat büyümesinin ilk bulgusu olabileceğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, yaşlı bireylerde idrar kaçırma problemi gözlemlendiğinde, detaylı bir sağlık değerlendirmesi yapılması ve altta yatan nedenlerin belirlenmesi önem taşımaktadır. Geriatri alanında uzman hekimler, bu tür durumları kapsamlı bir şekilde değerlendirerek, uygun tedavi ve bakım planlarını oluştururlar. Bu yaklaşım, yaşlı bireylerin genel sağlık durumlarının iyileştirilmesine ve yaşam kalitelerinin artırılmasına katkıda bulunur.
65 Yaş ve Üzeri Kişiler İçin Önerilen Aşılar
65 yaş ve üzeri kişiler için aşılama, geriatri pratiğinde son derece önemli bir konudur. Doç. Doktorumuzun da vurguladığı gibi, bu yaş grubunda düzenli olarak yapılması gereken aşılar, hem bireysel sağlık hem de toplum sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. İlk olarak, 65 yaş üstü bireylere yıllık mevsimsel grip aşısı önerilmektedir. Bu aşının en uygun zamanlaması Ekim, Kasım ve Aralık ayları olarak belirtilmektedir.
Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin’e göre, ikinci olarak önerilen aşı zatürre aşısıdır. Bu aşı piyasada iki formda bulunmakta ve hastaların daha önce aşı olup olmadıklarına göre uygulama şekli değişmektedir. Eğer hasta daha önce hiç zatürre aşısı olmadıysa, öncelikle 13 valenli, yani 13 farklı suşa karşı koruma sağlayan aşıyı olmaları, bir yıl sonra ise 23 valenli aşıyı olmaları önerilmektedir.
Üçüncü olarak, bağ, bahçe, toprak işleriyle uğraşan bireylere 10 yılda bir tetanoz aşısı yapılması tavsiye edilmektedir. Ayrıca, henüz Türkiye’de yaygın olmayan ancak önemli sağlık problemlerine yol açabilen zona hastalığına karşı Herpes Zoster aşısı da önerilmektedir. Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin, Herpes Zoster aşısının planlamasının hekim ile görüşülerek yapılması gerektiğini belirtmektedir.
Bu aşılar, 65 yaş ve üzeri bireylerin bağışıklık sistemlerini güçlendirerek, ciddi sağlık sorunlarının önüne geçmelerine yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla, yaşlı bireylerin düzenli olarak bu aşıları yaptırmaları, hem kendileri hem de toplum sağlığı için büyük önem taşımaktadır. Geriatri uzmanları, bu aşıların zamanlaması ve uygulanması konusunda hastalara detaylı bilgi vererek, onların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için rehberlik etmektedirler.
İdrar Kaçırma ve Psikolojik Etkileri
Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin, idrar kaçırmanın, sadece fiziksel bir rahatsızlık olmanın ötesinde, kişilerin psikolojik sağlığını da etkileyebilecek önemli bir sorun olduğunu belirtmektedir. Bu durum, stres, anksiyete ve depresyona neden olabilmekte ve kişilerin sosyal yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. İdrar kaçırma korkusuyla kişiler, toplumdan soyutlanabilir, sosyal aktivitelerden kaçınabilir ve seyahat etmekten çekinebilirler.
Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin’e göre, idrar kaçırmanın neden olduğu psikolojik sorunlarla başa çıkabilmek için, öncelikle altta yatabilecek düzeltilebilir bir sağlık sorunu olup olmadığının anlaşılması gerekmektedir. Bu nedenle, idrar kaçırma problemi yaşayan kişilerin sağlık profesyonellerine başvurması büyük önem taşımaktadır. Gerçekten de, bazen masum gibi görünen idrar kaçırma sorununun altında, tedavi edilebilir bir sebep bulunabilir. İlgili değerlendirmeler sonrasında, şikayetler ve fizik muayene değerlendirilerek, kişiye yaşam tarzı önerileri, ilaç tedavisi ve diğer uygun tedavi seçenekleri belirlenir.
Bu süreçte psikolojik destek de önemlidir. İdrar kaçırma nedeniyle psikolojik sorunlar yaşayan bireylere, bu durumu kabullenmeleri ve başa çıkmaları için destek sağlanmalıdır. Doç. Dr. Aslı Tufan Çinçin, profesyonel bir psikoterapi sürecinin yanı sıra, aile ve sosyal çevrenin desteği ve anlayışının da bu süreçte kritik öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Böylelikle, idrar kaçırma sorunu yaşayan kişiler, hem fiziksel hem de psikolojik olarak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilirler. Bu konuda, multidisipliner bir yaklaşım ve kişinin ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir tedavi planı büyük önem taşır.